“Matki. Pieśń na czas wojny”. Spektakl na otwarcie “Interpretacji”

Na inaugurację XXII Ogólnopolskiego Festiwalu Sztuki Reżyserskiej INTERPRETACJE zaprezentujemy spektakl “Matki. Pieśń na czas wojny” w reżyserii Marty Górnickiej i zespołu. 

„Nasz spektakl mówi o kobietach i wojnie.
O mechanizmach obronnych, o odpowiedzialności.
O naszej reakcji na wojnę w Europie.
O rytuałach przemocy wojennej wobec kobiet i cywili, które są wciąż takie same”.
(Marta Górnicka)

Wojenne rytuały przemocy wobec kobiet są niezmienne. Wojna stawia przed Europą pytania ostateczne: o odpowiedzialność w obliczu zagrożenia i o nasze mechanizmy obronne. Ze świadectw matek i dzieci – Ukrainek, Białorusinek i Polek: tych, które uciekły przed wojną; tych, które uciekły przed prześladowaniem i tych wreszcie, które otworzyły przed nimi domy w Polsce – Marta Górnicka, reżyserka, autorka CHÓRU KOBIET i założycielka Instytutu Politycznego Głosu w Maxim Gorki Theater w Berlinie, tworzy wraz z zespołem spektakl chóralny.

W jego skład wchodzi 21 ukraińskich, polskich i białoruskich kobiet w wieku od 9 do 71 lat, każda z wyjątkowym doświadczeniem politycznym i inną historią życiową, uciekinierek z Mariupola, Kijowa, Irpienia i Charkowa. Ten CHÓR MATEK NA CZAS WOJNY poszukuje nowego, post-operowego głosu chóralnego, nawiązującego do chórów żeńskich z VII w. p.n.e.

Ukraińskie wyliczanki dziecięce, tradycyjne pieśni, zaklęcia i wypowiedzi polityczne miksują się ze sobą.

Spektakl „na czas wojny” rozpoczyna szczedriwka (ukr. щедрівка) – tradycyjna ukraińska pieśń – życzenie szczęścia i odrodzenia. Jej historia sięga czasów przedchrześcijańskich i prawdopodobnie liczy tysiące lat. Rytuał śpiewania szczedriwek wykonywały tylko kobiety lub kobiety z dziećmi, i zawsze dla konkretnej osoby. Wierzono w moc tej pieśni, ufano, że jej słowa i dobre życzenia na pewno się spełnią. Te wyśpiewane życzenia są dziś kierowane do wszystkich ludzi, na nowy czas; na całe życie.

– „W przeszłości CHÓR miał uświęcać wyjątkowość życia, służyć odrodzeniu, odnowieniu. Był siłą przeciwną sile UNICESTWIANIA. I z tej siły czerpie nasz spektakl”
(Marta Górnicka).

– „Kiedy Ukraina krzyczy, potrzebujemy praktyk na długo sprzed narodzin teatru, które przynosi CHÓR. Potrzebujemy teatru z jego siłą zmiany. Z jego siłą zapamiętywania tego, co najpotworniejsze, a co trauma wojny chciałaby usunąć z pola widzenia. Teatru nowych form solidarności i nowego rytuału. Miejsca, w którym lepszy świat jest wyobrażalny i możliwy” (Marta Górnicka dla „Theater der Zeit“).

Spektakl z napisami w języku angielskim oraz ukraińskim.

MEDIA O SPEKTAKLU:

Spektakl działa na przecięciu zebrania i politycznego manifestu w obronie humanitaryzmu. Działa jak klątwa rzucana na rzeczywistość. Słyszymy między innymi szczedriwkę, ukraińską pieśń ludową mającą odegnać zło i przynieść wiosnę, zapowiadającą przesilenie. (…) Niezależnie od magicznych konotacji, „Pieśń na czas wojny” to dzieło kierowane do Europy, która nie może albo nie chce pomóc, bo przecież, o zgrozo, „nie stać jej na chleb i perfumy” i „ma traumę wojny”; bezmyślnie przygląda się rzezi, powtarzając nerwowo pod nosem „nigdy więcej”.

Spektakl zgodnie z tytułem przedstawia wojnę z perspektywy kobiet – osób „obdarzonych przywilejem” ucieczki, czyli przekleństwem niemocy. Opowiada o zbrodniach, o zamykaniu kobiet w sferze bezczynności, o ograniczaniu ich udziału w wojnie do roli matek i płaczek. Widz wraz z pierwszą pieśnią porywany jest w emocjonalny trans, ale nie osłabia to intelektualnej siły przekazu. Wychodzimy z teatru z poczuciem bezsilności wobec obłudy świata i jednocześnie z zaszczepioną świadomością obowiązku działania.

Aniela Bocheńska, Nowa Siła Krytyczna

Marta Górnicka, artystka, która na nowo odkryła dla teatru europejskiego chór, po głośnym „Hymnie do miłości” i obsypanej nagrodami „Matce Courage” przygotowała z performerkami z Ukrainy, Białorusi i Polski spektakl „Matki. Pieśń na czas wojny”. Koprodukowane przez Maxim Gorki Theater w Berlinie oraz warszawski Teatr Powszechny przedstawienie jest manifestem przeciw wojnie i przemocy. Sięgając po bogactwo ludowych motywów ukraińskich i po osobiste świadectwa kobiet Górnicka współtworzy poruszający rytuał, opowieść o sile zdolnej przezwyciężyć wojenny dramat. Jak refren powraca w niej szczedriwka, tradycyjna ukraińska pieśń zwiastująca szczęście i odrodzenie.

Michał Centkowski, Przegląd

Występują:

Liza Kozlova
Palina Dabravoĺskaja
Svitlana Onischak
Kateryna Taran
Svitlana Berestovska
Valeriia Obodianska
Sasha Cherkas
Mariia Tabachuk
Yuliia Ridna
Natalia Mazur
Aleksandra Sroka
Katarzyna Jaźnicka
Bohdana Zazhytska
Anastasiia Kulinich
Hanna Mykhailova
Katerina Aleinikova
Elena Zui-Voitekhovskaya
Kamila Michalska
Maria Robaszkiewicz
Polina Shkliar
Ewa Konstanciak

Twórcy:

koncepcja, reżyseria – Marta Górnicka
libretto – Marta Górnicka & zespół (ukraińsko-białorusko-polski)
muzyka – Wojciech Frycz, Marta Górnicka, tradycyjna muzyka ukraińska, białoruska i polska; cytat ze „Szczedriwki” Nikołaja Leontowicza
choreografia – Evelin Facchini
scenografia – Robert Rumas
kostiumy – Joanna Załęska
asystentka kostiumografki – Maria Wierzbicka
współpraca dramaturgiczna – Olga Byrska, Maria Jasińska
wideo, dokumentacja wideo – Michał Rumas, Justyna Orłowska
projekcje wideo – Michał Jankowski
światło – Artur Sienicki
trenerka głosu i przygotowanie wokalne – Joanna Piech-Sławecka
asystentka reżyserki – Bazhena Shamovich
inspicjentka – Sylwia Mączarowska
asystentka choreografki – Maria Bijak
warsztaty ruchowe – Krystyna Lama Szydłowska
ukraińskie tłumaczenie libretta – Olesya Mamchych
białoruskie tłumaczenie libretta – Maria Pushkina
angielskie tłumaczenie libretta – Aleksandra Paszkowska
konsultacja z zakresu entomuzykologii ukraińskiej – Anna Ohrimchuk
konsultacja dot. ukraińskich zabaw dziecięcych – Venera Ibragimova
tłumaczenie podczas prób – Marharyta Huretskaya
przygotowanie napisów – Zofia Szymanowska
producentki z ramienia Fundacji CHÓR KOBIET – Marta Kuźmiak, Iwa Ostrowska
producentki trasy międzynarodowej z ramienia Fundacji CHÓR KOBIET – Alicja Berejowska, Anna Galas-Kosil
producentka z ramienia Teatru Powszechnego – Magdalena Płyszewska
produkcja – Fundacja CHÓR KOBIET
koprodukcja – Teatr Powszechny w Warszawie; Maxim Gorki Theater (Berlin); Festival d’Avignon; Maillon, Théâtre de Strasbourg – Scène européenne; SPRING Performing Arts Festival (Utrecht); Tangente St. Pölten – Festival Für Gegenwartskultur (Austria)
partnerzy projektu – Teatr Dramatyczny im. Gustawa Holoubka; Nowy Teatr w Warszawie; Euro Scene Festival w Lipsku; Instytut Ukraiński; Fundacja dla Wolności w Warszawie (niezależna, publiczna organizacja non-profit działająca na rzecz migrantów z Ukrainy, Czeczenii, Białorusi, Tadżykistanu i innych krajów, którzy osiedlili się w Warszawie i do których kierowane jest największe wsparcie); „Przystanek Świetlica” (świetlica dla dzieci i młodzieży migranckiej); Solidarny Dom Kultury „Słonecznik” (centrum społeczności ukraińskich artystów w Warszawie)

Premiera: 29 września 2023, Teatr Powszechny, Warszawa.
Premiera francuska: 4 października 2023, Maillon, Théâtre de la Ville de Strasbourg, Strasburg.
Premiera niemiecka: 4 listopada 2023, Maxim Gorki Theater, Berlin.

O reżyserce spektaklu:

Marta Górnicka – reżyserka teatralna, twórczyni i dyrygentka teatru chórowego – współczesnej koncepcji antycznego chóru. Absolwentka Wydziału Reżyserii Dramatu Akademii Teatralnej w Warszawie oraz Warszawskiej Szkoły Muzycznej im. Fryderyka Chopina, studiowała na Uniwersytecie Warszawskim i w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej w Krakowie. Jej pokazywane w kraju i na świecie chóralne spektakle, wykorzystujące rozmaite techniki wokalne, powstające z udziałem wykonawców-amatorów, są silnie polityczne i mierzą się z gorącymi tematami. Mówią o kobietach i Kościele, o nacjonalizmie i rosnącej nienawiści do „obcych”.
Pierwszy taki spektakl z udziałem chóru Marta Górnicka zrealizowała w 2010 roku w Instytucie Teatralnym z aktorkami i amatorkami. Był to “Tu mówi chór” będący kolażem tekstów kultury, codziennego języka, sloganów reklamowych, przepisów, cytatów z filmów i baśni. Ro później powstał “Magnificat” konfrontujący się z obrazem kobiecości w Kościele – postacią Najświętszej Marii Panny.
Oryginalność zaproponowanej przez Martę Górnicką formuły teatralnej zaowocowała nagrodami i zaproszeniami na festiwale w kraju i zagranicą.
W 2013 roku powstała “Requiemaszyna” z mężczyznami w rolach głównych (w koprodukcji z Narodowym Teatrem w Strasburgu) w oparciu o teksty Broniewskiego przeplatane reklamami i tekstami antycznymi.
W 2014 roku w Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Tel Awiwie reżyserka pokazała projekt “Matka Courage nie będzie milczeć. Chór na czas wojny”. Wystąpił w nim 60-osobowy chór matek arabskich i żydowskich, izraelskich tancerzy-żołnierzy i arabskie dzieci. Projekt był częścią tryptyku, którego kolejne odsłony miały premiery Polsce oraz w Niemczech, wzięły w nim udział funkcjonujące w radykalnie skonfliktowanych społecznościach grupy.
W 2016 roku Górnicka zaprosiła Polaków do wspólnego czytania Konstytucji – w Nowym Teatrze ustawę zasadniczą wspólnie przeczytali reprezentanci różnych grup społecznych.
W 2017 roku w Teatrze Polskim w Poznaniu zaprezentowała “Hymn do miłości”, spektakl “orkiestrę, chór pluszaków i innych”.
W 2018 roku Górnicka została laureatką nagrody Paszporty Polityki w kategorii Teatr.
W 2019 roku w berlińskim Maxim Gorki Theater ruszył Instytut Politycznego Głosu – projekt Górnickiej będący kontynuacją zainteresowania artystki potencjałem politycznym formy chóralnej w jej współczesnym obliczu.
W 2023 roku libretto jej kolejnej pracy – “Matki. Pieśń na czas wojny” – zostało przeczytane na Festiwalu w Awinionie. Premiera odbyła się jesienią tego samego roku. Spektakl nazwany został przez Górnicką “kolektywem współczesnych Kasandr”. To efekt pracy z grupą dwudziestu jeden kobiet w wieku od 10 do 71 lat – Ukrainkami uciekającymi przed wojną, Białorusinkami, które doświadczyły prześladowań politycznych, i Polkami, które otworzyły swoje domy dla wojennych uchodźczyń.

(Biogram powstał w oparciu o tekst z Culture.pl)

Spektakl zostanie zaprezentowany w ramach 22. INTERPRETACJI w poniedziałek 18 listopada o godz. 18 w Teatrze Śląskim w Katowicach. Bilety można kupić TUTAJ